Jauh Panineungan
Carpon Noer Listanto Alfarizi
( Pikiran Rakyat, 4 Juni 2022)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZZAvnlJB202Oq_WGns_BMnkFHAo3fQTkyi2gRIBF-teVPk6fkNoEncwbQThAr1gsrenY0rtzcOSOSaukD-Pygf1yMWJRwz72g5HAKDbZ8QY24okw9JIUYQsTKpuGQj1T-yFREdCmGhZ7eXYd-hyNoeKi1Utur-9SbRV7ZeB6mRhg60OeDGgnmWZyz-w/w203-h269/20220615_085717.jpg)
“Allohu
akbar… Allohu akbar... Allohu akbar...”
sora
takbiran ti tebéh kalér atra kadéngé, cacakan sajaman deui rek ka maghrib,
nambahan kaketir jeung kakeueung. Kuring jeung babaturan nikreuh lalaunan bari
milihan jalan sangkan teu tibelesek kana lombang jalan nu pinuh ku leutak.
Hujan
ngaririncik , angin ngagelebug ngoyag-ngoyag dahan apritus, ngusik-ngusik
tangkal cau nu jantungna nggeus leungit teuing ka mana.
“Di
lebah mana makamna Ki Sudin téh, Mang?, babaturan nyeeletuk bari gujlang-gajleng
milihan jalan.
“Asa
na mah, mun teu poho, deukeut gawir, tonggoheun dapuran awi kebon Mang Dadang,”
témbal kuring.
Ki
Sudin nyaéta salasahiji kokolot di lembur kuring, lembur leutik handapeun
gunung leutik nu sok disebut Gunung Kukus.
Disebut kitu téh, sabab baheulana unggal malam Jumaah sok loba nu ningali
haseup ngelun di punncakna, siga aya nu keur ngukus keur sajén.
Jaman
geus jauh lumpatna, geus loba robahna, hal-hal sarupaning kitu kiwari dianggap
musrik jeung tojaiyah jeung akidah agama, cenah. Pamanggih jalma baheula tangtu
béda jeung pamanggih jalma ayeuna, sabab lingkungan jeung kadaharan na gé jauh
béda.
“Nya
éta mah pamanggihna, teu meunang gampang nyebut sasar ka batur, bisa waé éta
mah lain sual bener jeung salah, tapi urang jeung manehanana béda, teu kabéh nu
béda jeung urang meunang disebut sasar. Ah pokona mah teu hadé wé kalakuan siga
kitu téh. Alusna mah tanya bener-bener, susuganan urang jadi meunang elmu,
apanan elmu téh bisa ti mana wae, bisa tina daluang atawa ti papada urang,” ceuk
Ki Sudin ka warga nu ngahajakeun datang pikeun nanyakeun pasualan nu ngabalukarkeun
jadi geunjleung salembur.
Sanggeus
aya jawaban ti Ki Sudin mah, lembur ayem deui sabihari, obrolan-obrolan di
pangajian atawa di pos ronda balik deui kawas sasari: ngabahas harga cabé,
racun keur hama tangkal tomat, harga engkol nu murah, jeung ngagibah saputar
rumah tangga.
Sisi
jalan gedé di lembur, ramé deui ku cacalakatan barudak ngora, bari
gunjrang-genjreng gigitaran. Atuh teu arang oge bari marabok nu sakapeung mah ditungtungan
ku kalakuan nu pikalucueun : budakna Mang Iyan kungsi tikusruk kana solokan, aya
oge anu ujug-ujug indit ka masjid tuluy adan, atawa ceuceuleuweungan di tengah
jalan.
Najan
kalakuan na siga kitu, tapi lamun hiji waktu Ki Sudin ngaléwat, barudak hormat
pisan, malah nu mabok parah gé bisa sadar heula, nu keur gelo gé éling heula.
Ki Sudin tara nyaram, malahan sok ngelingan, “ulah peuting teuing bisi poho
balik”. Barudak biasana sok ngajawab halon, “Muhun, Ki, sakedap deui uih”. Nya
kuring gé sok kadang milu kumpal-kumpul di sisi jalan, tapi kuring mah teu
nginum, ngan saukur resep gumbrang-gembréng gigitaran bari maturan barudak boh
nu keur kasmaran boh nu pegat duriat.
Teu
karasa asa cik kénéh ngobrol jeung Ki Sudin sual tahlilan, ayeuna kuring jeung batur-batur
geus anjog ka lawang pajaratan, rék jarah ka makam Ki Sudin.
“Ah,
teu kaambeu, atawa kami keur pilek meureunnya,” tembal kuring nu ngadeg
hareupeun lawing pajaratan, nempo ka sisi ka gigir, karasa geueuman.
Dina
waktu keur usum sasalad atawa sok disebut pandemic téa, aya sababaraha
warga nu maraot, tepi ka dina saminggu aya opat warga nu maraot, sabab musabab
na mah bisa ku kasakit atawa bisa jadi katinggang patok ceuk kolot baheula mah.
Apan
bisa lamun digésér waktuna, nya sabada asar atuh, jadi marulang tahlil téh bisa
langsung ka masjid, fardu kalakon sunnah kalampah,” Ki Sudin peupeujeuh ka para
ahli pangajian, dina hiji waktu.
Kiwari,
éta peupeujeuh Ki Sudin téh saeutik-saeutik digarugu ku masarakat, tahlilan nu
biasana sok sabada magrib, jadi digésér waktuna ka sabada asar. Ki Sudin salasahiji
guru ngaji di masjid jami lembur, boga murid nu teu saeutik, sawaréh muridna geus
aya nu jadi ustad, ahli qiroat, malah aya nu geus jadi pingpinan
pasantren. Ki Sudin salah sahiji guru nu ceuk paribasa mah wajib digugu jeung
ditiru.
Kuring
jeung babaturan kaasup murid nu lila ngaji ka Ki Sudin, paling resep lamun geus
ngaji bab kawin, sok loba seuseurian jeung gogonjakan nana, sainget mah kuring
ngaji ngan semet ngalogat kitab muhtarol hadis, saréngsé ngalogat safinah
jeung tijan. Ayeuna mah di pangajian lembur téh geus arang pisan
manggihan nu ngalogat kitab, sabab kakurangan penerus, arang pisan nu
ngaji élmu alat bari bisa ngalarapkeun atawa ngamalkeunnana.
“Ari
didinya kunaon, Mang? Asa ngalamun wae ti tadi téh,” babaturan nanya bari nepak
kana punduk
“Astagfirulloh,
reuwas ari maneh… Teu kunanaon, ieu jol asa waraas kieu nyawang mangsa
katukang, ayeuna lembur téh geus euweuh paku bumian euy… Kasawang keueungna, geus
euweuh kokolot, euweuh pakukumaha,” témbal téh
“Puguhan
euy, urang gé keueung. Baheula mah urang mindeng kacarékan ku Ki Sudin téh mun geus
nguseup di balongna, tapi da kadituna mah tara nanaon, malah urang sok éra
sorangan,” témbal babaturan
“Nya
atuh da manéh mah lain sauseup-useupna ari bari ngabringkeun barudak mah,
sakalian wé bedahkeun balongna,”
“Waah,
aya bahan urang diképrét tutung lamun kitu mah, haha” témbal babaturan bari
nyakakak seuri.
Kuring
jeung babaturan geus kukurilingan néangan makam Ki Sudin tapi teu
kapanggih-panggih, hujan beuki kerep, sore beuki ceudeum poék mongkléng siga
bakal hujan sabadag nanahaon.
“Lebah
mana makamna teh, Mang? Asa na mah belah dieu,” ceuk kuring ka babaturan bari
nuduhkeun hiji makam deukeut gawir tonggoheun dapuran awi.
“Enya
euy urang gé jadi poho deui, asa pangling, biasana bala, gamblung, ayeuna
bararesih kieu, tapi anéhna bet jadi leungit,” témbal babaturan hulang-huleng
semu keueung
“Apanan
isukan poénan Lebaran, sigana batur geus meresihan ti mimiti puasa atawa rewah,”
“Enya
bisa jadi, urang-urang tambélar ieu mah euy, nepi ka poho deui makam guru sorangan.
Hapunten Ki, abdi rumaos tambélar. Baheula diajarkeun ngadu’a téh ku Ki Sudin, geus
gede mah arang pisan ngadu’akeun,” babaturan rus-ras sorangan bari nengetan
sakuriling bungking
Tilu
tangkal caringin ngabedega jangkung badar dina tetengger makam karuhun , sigana
geus aya ratusan taun umurna. Sora uncuing nambahan kakeueung di soré nu
angkeub jeung ketir, sora takbir silih témbal ti masjid-mesjid.
“….
Lailahailallohu wallohu akbar, Allohu akbar.. walilahil ham ..”
“Hapunten
abdi gé, Ki, sami tambélar,” ceuk kuring mimiti ratug angen keueung teu pupuguh,
culang-cileung di tengah-tengah pajaratan duaan jeung babaturan.
Ari
Pajaratan di lembur, kadang lamun euweuh nu daek atawa rido ngurus beberesih mah,
pajaratan téh gamblung pinuh ku jukut satangtung, makam nu ngan dicirian ku
batu mah kadang sok ngaleungit cirina, sabab batuna kadang kasered ku cai hujan
atawa katajong kunu ngudag langlayang mun usum halodo mah.
Plakk!
“Gera
hudang maneh téh! Lain saré waé, pantes tamat puasa téh ari kabeuki héés mah.
Hudang! Saré bada asar teh matak sasar, ulah dibiasakeun. Buru hudang geus
maghrib,” Ema nepak suku kuring rada tarik tuluy indit ka dapur
Kuring
hudang, sila dina kasur semu linglung, lulungu, ngarérét kana jam, jam genep kurang
lima belas menit. Sakeudeung deui adan maghrib, poé panungtungan puasa taun
ieu.
Ras
inget kana ngimpi nu asa enya, linglung di tengah-tengah pajaratan, ras ingetan
beuki jero pacampur jeung rasa rumasa kanu jadi guru : Ki Sudin, ayeuna geus
taun kadua Ki Sudin ngantunkeun alam dunya.
Kuring
nyambung-nyambungkeun kajadian dina pangimpian jeung kanyataan, masih ngahieng
sora ema ngahudangkeun “saré bada asar téh matak sasar” inget deui ngimpi sasar
di pajaratan.
Kuring
cengkat, tuluy neuteup ka jandéla nu nyanghareup ka kalér semu ngulon kaciri
tilu tangkal caringin badag siga ngahiap, langit angkeub siga nu di pangimpian.
Isuk
kuring rék ka makam. ****
( dimuat di koran Pikiran Rakyat, 4 Juni 2022/ 4 Zulkaidah 1443 - Hapit 1955 )
Biodata Penulis : Noer
Listanto Alfarizi, gumelar di Garut, 2 Pebruari. Nulis sajak jeung cerpén
(carpon) dina basa Indonésia jeung Sunda. Ieu pangarang penikmat kopi jeung
puisi anu gawe jadi patani jeung produsen kopi téh, karyana sumebar di sawatara
media citak jeung daring. Lian ti éta téh aya oge nu sumebar dina buku antologi
babarengan, di antarana dina buku puisi “Kota, Kubur Terbuka (Trubadour, 2017)
jeung Kopi 1550mdpl (2016).
Noer Listanto kiwari aktip di Majelis Sastra Bandung, Ormas Oi ( kungsi nyepeng kalungguhan ketua Divisi Kesenian BPW Oi Jabar masa bakti 2015 – 2019 ), jeung komunitas budaya Ragha. Iwal ti éta, Noer Listanto kungsi milu “Temu Sastra Mitra Praja Utama ka-11 (2017) di Bandung jeung Seni Bandung #1 (2017).